Niewierni Włosi

Mamy papieża, po co nam Bóg.

Choć Włochy są krajem tradycyjnie katolickim i ze względu na Watykan są uważane za serce chrześcijaństwa, Włosi, zwłaszcza młodzi, są coraz mniej wierzący. Pod koniec marca 2010 r. instytut IARD z Mediolanu przeprowadził wśród ludzi między 18. a 29. rokiem życia zlecone przez diecezję w Novarze badania pt. "Stosunek młodzieży do przyszłości i życia, w wierze czy bez wiary". Wyniki tego sondażu opublikowane pod koniec kwietnia powinny zmusić Kościół do refleksji.

Młodzi i Bóg

Młodzi Włosi wykazują osłabienie religijności. Choć nie brakuje zainteresowania szeroko pojętą wiarą (aż 80 procent badanych przyznaje, że zadaje sobie pytania o sens wiary w Boga i sens samej religii oraz ma potrzebę wiary), to większość z nich nie ma poczucia tożsamości religijnej. Zamiast poczucia przynależności do jakiegoś konkretnego Kościoła czy wyznawania jakiejś konkretnej religii, młodzież coraz częściej wybiera "wiarę indywidualną" we własnego boga, który jest istotą nadprzyrodzoną, ale nie do końca odpowiadającą kanonom przyjętym przez katolicyzm. Najczęściej jest to wiara synkretyczna, która łączy w sobie zarówno elementy religii chrześcijańskiej, jak i religii wschodnich, np. buddyzmu. W stosunku do poprzednich badań instytutu IARD przeprowadzonych w 2004 r. zmniejszyła się liczba katolików praktykujących z 18,1 do 15,4 procent, a zwiększyła liczba wierzących nieidentyfikujących się z jakimkolwiek Kościołem z 12,3 w 2004 r. do 22,8 procent w 2010 r. Wzrasta również liczba ateistów wśród młodzieży z 18,7 w 2004 r. do 21,8 procent dzisiaj. Ci, którzy pomimo rozczarowania związanego z brakiem modernizacji doktryny (przyjęcie na łono Kościoła rozwodników, zrozumienie w stosunku do homoseksualizmu, akceptacja antykoncepcji i sztucznego zapłodnienia, przyjęcie rozsądnej polityki regulacji narodzin, dyskusja nad testamentem biologicznym) pozostają katolikami - deklarują otwarcie osłabienie wiary. Zmniejszyła się liczba wiernych, którzy uważają, że ich wiara jest niewzruszona (z 41,1 do 31,8 procent), a zwiększyła liczba tych katolików, którzy deklarują, że ich wiara jest bardzo słaba lub prawie jej nie ma (z 24 do 36 procent). Gdy IARD przeprowadzał badania w 2004 r., aż dwie na trzy osoby badane deklarowały, że ich wiara jest silna i stabilna. Dziś tendencja ta całkowicie się odwróciła - dwie na trzy osoby badane deklarują, że tracą wiarę.

Kościół traci

W ciągu ostatnich 5 lat zmniejszyła się liczba obywateli włoskich, którzy uważają się za katolików. Dziś tylko 50 procent Włochów tak o sobie mówi. Jedną z najbardziej zaskakujących informacji, jaką można uzyskać z raportu IARD 2010, jest to, że we włoskiej rodzinie coraz mniejszą wagę przykłada się do religii. Jej znaczenie w życiu rodzinnym i osobistym zmniejsza się z pokolenia na pokolenie - rodzice nie uważają już za najważniejsze wychowywać dzieci w "wierze ojców". Od 2004 r. podwoiła się liczba osób, które mówią otwarcie, że straciły całkowicie zaufanie do Kościoła kat. - aż 30 procent badanych przez instytut z Mediolanu oświadczyło tak w 2010 r. Młodzi Włosi stracili zaufanie także do osób reprezentujących Kościół. Zaufanie do sióstr zakonnych utrzymuje się w dalszym ciągu na poziomie 40-50 proc. Ale tylko 30 procent badanych ma zaufanie do księży, a 20 procent do biskupów. Jedną z głównych przyczyn spadku zaufania do instytucji Kościoła katolickiego i jej urzędników jest skandal pedofilski. Są jednak też inne przyczyny - konserwatywna doktryna dotycząca obyczajów i seksualności człowieka oraz bezustanna ingerencja w politykę demokratycznego państwa.

Polityka tylko świecka

Trudne stosunki między Kościołem a obywatelami Włoch, zwłaszcza młodymi, są spowodowane również tym, że hierarchia katolicka wywiera nieustanną presję na politykę państwa. Aż 60 procent badanych przez IARD uważa, że Kościół nie powinien w żaden sposób wpływać na uchwalanie ustaw dotyczących obywateli (aborcja, antykoncepcja, sztuczne zapłodnienie, związki cywilne, eutanazja). Co ciekawe - tego samego zdania są w podobnej mierze niewierzący, jak i praktykujący katolicy. Niezależnie od opinii, która akurat w tym wypadku jest zbieżna, we Włoszech obserwuje się nowy fenomen: radykalizację ugrupowań opowiadających się za i przeciwko Kościołowi. Wiara zaczyna być czymś na wzór kibicowania - jedni kibicują papieżowi i Watykanowi, inni kibicują przeciwko... To najlepiej widać właśnie w ostatnim czasie, gdy Kościół musi się mierzyć z oskarżeniami o tuszowanie pedofilii wysuniętymi także bezpośrednio w stosunku do Benedykta XVI. Inną ciekawostką potwierdzającą ten "sportowy" stosunek do religii oraz tendencję do "wiary indywidualnej" jest fakt, że spada udział wiernych w tradycyjnych manifestacjach religijnych, takich jak nocne czuwania i msze z okazji Wielkanocy czy Bożego Narodzenia, a wzrasta udział w imprezach organizowanych przez inne ugrupowania religijne. Włoscy wierni mają większe zaufanie do różnych kongregacji oraz stowarzyszeń religijnych niż do hierarchii kościelnej reprezentującej Państwo Watykańskie.

Deska nadziei

Badania IARD wskazują, że młodzież włoska ma duże zaufanie do nauki i postępu cywilizacyjnego, choć ich stosunek do niektórych kwestii etycznych jest uwarunkowany tym, czy deklarują się jako wierzący, czy jako ateiści. Dla ateistów nauka i religia są przeciwstawne. Wierzący uważają, że można pogodzić przykazania wiary i postęp naukowy. Za wprowadzeniem eutanazji opowiada się 29 procent praktykujących katolików, aborcję popiera 21 procent, sztuczne zapłodnienie ma 31 procent zwolenników wśród zdeklarowanych wiernych Kościoła kat. Właśnie w sprawach związanych z seksualnością, moralnością i etyką to największa przepaść dzieląca włoską młodzieżą i Kościół. Jedynymi problemami etycznymi, w których zdanie włoskiej młodzieży jest takie samo jak zdanie Watykanu, są: kara śmierci, adopcja dzieci przez pary homoseksualne, legalizacja narkotyków. I Kościół, i ludzie młodzi są temu przeciwni. Na pytanie postawione przez IARD: Do czego jest potrzebna religia w trzecim tysiącleciu? - włoska młodzież odpowiada, że ma ona charakter pomocy psychologicznej, a wiara jest źródłem nadziei potrzebnej do pokonywania przeszkód życiowych.